Historia

Rudak jest dzielnicą Torunia malowniczo położoną na zakolu kujawskiego brzegu Wisły. Od południa graniczy ze dzielnicą Stawki, a od południa z Czerniewicami. Po drugiej stronie Wisły rozpościerają się rozdzielone Drwęcą historyczne ziemie: chełmińska (część Pomorza) i dobrzyńska (część Mazowsza). W źródłach nazwę dzielnicy znajdujemy późno w stosunku do położonych na przeciwległym brzegu Wisły Torunia i Kaszczorka: w 1340 r. – Rodacke, w 1414 – Rodek. Osadnicy pojawili się jednak tutaj o wiele wcześniej, o czym wiemy na podstawie wykopalisk z wczesnego średniowiecza. Kiedy Rudak stał się wsią czynszową, najpierw podlegał krzyżackim komturom z Nieszawy, później – polskiemu staroście z Dybowa.

Nadwiślański zakątek położony z dala od traktów handlowych upodobali sobie osadnicy wyznania menonickiego z Niderlandów zwani Olędrami. Pamiątką po osadnikach przybyłych w 1603 r. na rudackie piaski jest cmentarz znajdujący się naprzeciw Szkoły Podstawowej nr 17. Na miejscu pochówku kładli się na wieki holenderscy osadnicy, a po nich przybyli w epoce zaborów niemieccy koloniści wyznania luterańskiego. Na 785 mieszkańców wsi w 1885 r. aż 620 było protestantami. Na cmentarzu spoczywają również budowniczowie liczącego z górą sto lat neogotyckiego kościoła. Po erze protestanckiej w dziejach świątyni, trwającej od 1909 do 1945 r., miejscem wiecznego spoczynku dla wiernych z katolickiej parafii pw. Opatrzności Bożej utworzonej po wojnie stał się najpierw cmentarz na Podgórzu, zaś z końcem 1947 r. cmentarz w południowej części Stawek (poświęcony przez ks. Józefa Malinowskiego 14 grudnia). 

Okres zaborów pozostawił po sobie nie tylko piętno w neogotyckiej architekturze kościoła czy plebanii (dawnej pastorówki), lecz w unikalnej w skali europejskiej zabudowie militarnej z 2. połowy XIX wieku: koszary położone przy ul. Podgórskiej, Fort Kolejowy, Fort XV (dawny Hermann von Salza, obecnie Jan Henryk Dąbrowski – główny  fort artyleryjski przy ul. Podgórskiej.(jeden z piętnastu tego typu w systemie obronnym Twierdzy Toruń), schrony piechoty, artyleryjskie i amunicyjne potocznie zwane także fortami, które dały schronienie mieszkańcom podczas walk w styczniu 1945 r.

         Po wojnie na Rudaku powstał samodzielny ośrodek duszpasterski. 20 lutego 1946 r. została erygowana parafia wydzielona z parafii Podgórz. Do rozległej parafii rudackiej należały także Stawki, Czerniewice i Otłoczyn. Do 1992 r. (wydania bulli „Totus Tuus Poloniae Populus”) parafia należała do archidiecezji gnieźnieńskiej; 25 marca 1992 r. została włączona do diecezji toruńskiej. W 1968 r. wydzielono z niej parafie: Najświętszego Serca Pana Jezusa w Otłoczynie, w 1982 –Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na Stawkach, a w 1984 r. –Matki Bożej Łaskawej w Czerniewicach.  Obecnie należy do Dekanatu Toruńskiego Czwartego, którego pierwszym dziekanem był ks. kan. Zbigniew Andrzejewski (zm. w 2004 r.). Jego następcą jest ks. kan. Leon Ulatowski, proboszcz czerniewicki, a wicedziekanem – proboszcz naszej parafii – ks. kan. Józef Klapiszewski   

Sercem parafii został kościół zbudowany w latach 1907-1909 (pierwsze starania podjęto w 1902 r.), pierwotnie służący protestanckim mieszkańcom dzielnicy. Jej  charakter wyznaniowy zmienił się po ewakuacji ludności niemieckiej w styczniu 1945 r. w obliczu ofensywy Armii Czerwonej. Siedziby i gospodarstwa niemieckie przejęli Polacy, wśród nich repatrianci z Kresów. Przed wojną i podczas okupacji katoliccy mieszkańcy dzielnicy odbywali kilkukilometrowe wędrówki do kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła. 15 sierpnia 1945 r. ks. prał. Józef Batkowski poświęcił rudacką świątynię, która otrzymała wezwanie Opatrzności Bożej.      

22 lutego 1946 r., dwa dni po erygowaniu nowej parafii jej administratorem został proboszcz z Podgórza ks. Bernard Polzin, zaś funkcje duszpasterskie powierzono ks. Józefowi Malinowskiemu, który otrzymał nominację proboszczowską 22 lipca 1946 r. Pierwszemu proboszczowi rudackiemu przypadła rola przystosowania świątyni parafialnej do potrzeb katolickiego obrządku religijnego. Ks. Polanowski przeprowadził parafię przez czarny okres stalinowski, a we wrześniu 1957 r. witał w progach kościoła Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, niespełna rok po jego uwolnieniu z trzyletniego uwięzienia (Szerzej o tej wizycie: Waldemar Rozynkowski, „Kard. Stefan Wyszyński – mąż stanu (3)”, „Niedziela- Głos z Torunia” 24 czerwca 2007). 1 lipca 1958 r. po skierowaniu ks. Malinowskiego do parafii Piaski koło Kruszwicy proboszczem na Rudaku został ks. Zbigniew Polanowski, który pracował tu do 1 września 1964 r. Materialnym śladem jego bytności jest wykonanie głównego wejścia do kościoła. Jego następcą był ks. Jan Sikorski, który służył parafii  do 1 lipca 1987 r. Z jego prac dla świątyni trzeba wymienić m. in.przystosowanie ołtarza do liturgii posoborowej, wstawienie nowej  chrzcielnicy, zmiana oświetlenia, założenie ogrzewania, pokrycie wieży blachą cynkową. Są to jedynie materialne ślady pracy rudackich duszpasterzy; nie sposób opisać ich niewymiernych zasług w prowadzeniu parafian Boga, upraszaniu dla nich łask Oparzności Bożej.

Od 1 lipca 1987 r. ks. Prymas Józef kard. Glemp, metropolita gnieźnieński i warszawski opiekę duszpasterska nad parafią powierzył ks. kan. Józefowi Klapiszewskiemu.